Trong thế giới hoạt hình, chúng ta thường nghe đến những cụm từ như “hoạt hình nghệ thuật” và “hoạt hình thương mại“ hay nghe đến việc phải “thương mại hóa hoạt hình”. Dưới những góc nhìn và cảm nhận khác nhau của các nhà làm phim, câu chuyện về nghệ thuật và thương mại của phim hoạt hình trở nên phong phú và đa chiều.

Phim hoạt hình được sản xuất với mục đích đề cao tính sáng tạo của người nghệ sĩ. Cùng với sự phát triển của công nghệ, kỹ thuật, tốc độ sản xuất phim hoạt hình đã được tăng lên rất nhiều. Thị trường hoạt hình hiện tại không thiếu những tác phẩm mang đậm giá trị nghệ thuật và có tính thương mại cao. Cũng không thiếu những đạo diễn cố gắng kết hợp hai điều ấy để tạo nên những tác phẩm đặc biệt.

Tính “nghệ thuật” và “thương mại” trong hoạt hình

Trong nền điện ảnh nói chung và hoạt hình nói riêng, không tồn tại một định nghĩa cụ thể nào dành cho khái niệm “nghệ thuật” và “thương mại”. Hoạt hình nghệ thuật thường mang tính thẩm mỹ cao và mang đậm cá tính cá nhân của mỗi người làm phim. Những bộ phim này đem đến trải nghiệm độc đáo và riêng biệt trong từng nét vẽ, từng khung hình với rất nhiều tầng ý nghĩa để người xem phải chiêm nghiệm và tỉnh thức.

Những bộ hoạt hình có tính thương mại cao thường nhắm đến đối tượng khán giả rộng lớn hơn, chúng dễ tiếp cận và hướng đến mục tiêu lợi nhuận cao hơn.

Tuy nhiên, sẽ là thiếu sót lớn nếu chúng ta mặc định rằng “phim thương mại không có tính nghệ thuật” hay “phim nghệ thuật không hướng tới thị trường”. Vì thực tế đã xuất hiện những bộ phim vừa có tính thương mại vừa mang giá trị nghệ thuật cao thành công và phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới. Nhìn từ góc độ trực diện hơn, nghệ thuật và thương mại trong phim giống như hai yếu tố chính của “phim tác giả” và “phim công chúng.” “Phim tác giả” chú trọng vào sáng tạo cá nhân của người làm phim, trong khi “phim công chúng” lại hướng đến việc thu hút sự yêu thích của đông đảo khán giả.

Phim nghệ thuật (cả trong nước và trên thế giới) khi được giới chuyên môn đánh giá cao, đạt được nhiều giải thưởng lớn nhưng thường hầu hết sẽ có doanh thu thấp đã và đang là nghịch lý diễn ra ở phòng vé Việt Nam. Trên thế giới cũng không ngoại lệ khi nhiều bộ phim đoạt giải thưởng Oscar, Gấu Vàng, Quả cầu vàng,... bên cạnh các phim thị trường khác mang đậm tính giải trí lại thắng lớn trên trận doanh thu.

Chính vì thế cần có sự dung hòa giữa thương mại và nghệ thuật sao cho hòa hợp và tối ưu nhất. Mỗi dòng phim đều phục vụ đối tượng khán giả khác nhau. Ví dụ như phim thương mại sẽ phục vụ cho nhu cầu giải trí của số đông khán giả, giúp phim Việt thu hút khán giả có thói quen ra rạp, tạo doanh thu, tạo ngân sách tiếp tục sản xuất các bộ phim tiếp theo.

Bên cạnh đó thì dòng phim nghệ thuật sẽ tập trung vào khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật, đào sâu cốt truyện và mang dấu ấn sáng tạo độc bản của cá nhân. Mặc dù gặp nhiều khó khăn về mặt doanh thu nhưng các dòng phim nghệ thuật hoàn toàn chiếm vai trò rất quan trọng trong nền điện ảnh nước nhà. Không chỉ góp phần phát triển và nâng tầm điện ảnh Việt mà còn đưa văn hóa, nghệ thuật Việt ra thế giới thông qua các liên hoan phim trong và ngoài nước.

“Khác biệt nhưng không tách biệt” – Sự cân bằng giữa nghệ thuật và thương mại

Nhiều đạo diễn, nhà biên kịch, nhà sản xuất hoạt hình mong muốn tìm kiếm sự cân bằng giữa yếu tố nghệ thuật và thương mại trong tác phẩm của mình. Với những người làm nghề, nghệ thuật là nền tảng sáng tạo, là nơi thể hiện cái “tôi” và ý nghĩa sâu sắc, trong khi thương mại hóa tác phẩm giúp kết nối với đại đa số khán giả để từ đó mang đến nguồn thu nhập tốt hơn. Vậy nên, “khác biệt nhưng không tách biệt” chính là phương châm mà nhiều nhà làm phim hoạt hình hiện đại hướng tới, khi mỗi bộ phim là cả một nỗ lực hài hòa giữa cá tính sáng tạo và khả năng tiếp cận thị trường.

Thực tế, nhiều tác phẩm hoạt hình trên thế giới đã chứng minh rằng không có ranh giới rõ ràng giữa nghệ thuật và thương mại. Những bộ phim như “Toy Story”, “Spider-Man: Into the Spider-Verse”.... không chỉ thành công về doanh thu mà còn nhận được sự đánh giá cao từ giới phê bình. Điều này cho thấy rằng, hai yếu tố này có thể “song hành” và “tương hỗ” lẫn nhau để tạo nên tác phẩm chạm đến trái tim của công chúng.

Thời đại mới và sự cần thiết của thương mại hóa hoạt hình Việt

Ngày nay, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và nhu cầu giải trí, hoạt hình không còn chỉ dành cho trẻ em mà đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa đại chúng, thu hút mọi lứa tuổi. Những thay đổi trong xu hướng xem phim đã thúc đẩy các nhà làm phim hoạt hình Việt kết hợp nghệ thuật và thương mại để tạo ra những sản phẩm vừa đáp ứng được thị hiếu thị trường, vừa truyền tải được giá trị văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam.

Thương mại hóa không có nghĩa là đánh mất giá trị nghệ thuật. Đó là cách để các tác phẩm hoạt hình Việt có thể vươn ra thị trường quốc tế, cạnh tranh với các nền điện ảnh lớn khác. Việc kết hợp cả hai yếu tố này trong một bộ phim giúp tác phẩm dễ dàng tiếp cận hơn, tăng cơ hội đưa hoạt hình Việt Nam lên một tầm cao mới, đồng thời phát triển một ngành công nghiệp điện ảnh bền vững trong nước.

Kết luận lại, dù nghệ thuật và thương mại có thể khác biệt, nhưng không thể tách biệt trong điện ảnh hoạt hình. Sự cân bằng giữa hai yếu tố này là nền tảng để tạo ra những tác phẩm vừa đặc sắc vừa phổ biến, mang hơi thở của thời đại và lòng tự hào văn hóa Việt. Hoạt hình Việt Nam cần sẵn sàng tiến vào thời đại mới, nơi nghệ thuật và thương mại hòa quyện, để đưa những câu chuyện, những giấc mơ Việt đến với thế giới.