Trong hoạt hình, nguyên lý nén và giãn - Squash and Stretch là một trong số 12 nguyên lý diễn hoạt thuộc phần kiến thức nền tảng mà bất cứ nghệ sĩ làm phim hoạt hình nào cũng cần nắm vững để có thể tạo nên những thước phim ấn tượng. 

Sự ra đời của nguyên lý Nén và Giãn - Squash and Stretch

Với tư cách là những người tiên phong trong lĩnh vực hoạt hình, Walt Disney và các cộng sự đã phát triển lý thuyết 12 nguyên lý diễn hoạt - đúc kết những kỹ thuật vẽ và những kinh nghiệm có được sau nhiều năm sản xuất phim hoạt để làm tài liệu nghiên cứu, hzọc tập cho thế hệ sau và chỉ được lưu hành nội bộ trong giới làm phim hoạt hình.

12 nguyên lý diễn hoạt lần đầu tiên được giới thiệu rộng rãi với công chúng trong cuốn sách “The Illusion of Life: Disney Animation” (Ảo giác của sự sống) được phát hành vào năm 1981 của hai họa sĩ nổi tiếng Ollie Johnston và Frank Thomas.

Nhiều năm qua, 12 nguyên tắc animation vẫn còn nguyên giá trị, dù nền công nghiệp phim hoạt hình đã phát triển vượt bậc. Chúng được ứng dụng rộng rãi trong bất kỳ phong cách diễn hoạt hay trên bất kỳ phần mềm nào. Chúng được coi là nguyên lý cốt lõi để tạo ra chuyển động tự nhiên, linh hoạt cho các nhân vật, giúp thế giới hoạt hình trở nên sống động và thu hút hơn.

Trong số 12 nguyên lý animation, Squash (Nén) và Stretch (Giãn) là nguyên lý nói về sự thay đổi hình dạng của vật thể khi bị đè nén hoặc kéo dài. Việc áp dụng Squash and Stretch sẽ phá vỡ đi sự cứng nhắc thường thấy trong thế giới thực. 

Phân tích Nguyên lý Nén và Giãn

Nguyên lý Squash and Stretch tạo cảm giác chuyển động mạnh mẽ hoặc sự thay đổi rõ ràng của vật thể khi có tác động của ngoại lực. 

“Squash” - nén: khi một vật thể bị đè ép nó sẽ biến dạng theo hướng phẳng và rộng hơn. “Stretch" - giãn: khi một vật thể bị kéo dài ra, nó sẽ biến dạng theo hướng mỏng hơn và cao hơn. 

Trong Squash and Stretch, dù vật thể bị nén hay giãn ra, nguyên lý cơ bản vẫn giữ nguyên: khối lượng của vật thể luôn không thay đổi. Điều này có nghĩa là khi vật thể bị kéo dài, nó trở nên hẹp hơn, và khi nó bị nén lại, nó rộng hơn. Đây là yếu tố quan trọng để duy trì tính nhất quán của hình ảnh, đóng vai trò rất lớn trong việc tăng cường tính động và biểu cảm của một hình ảnh, nhất là trong hoạt hình.

Nguyên tắc Nén và Giãn có thể áp dụng cho nhiều đối tượng trong hoạt hình, từ những vật thể vô tri vô giác cho đến các nhân vật. Nó giúp người xem cảm nhận được tính đàn hồi và năng động của các nhân vật, đặc biệt là khi họ đang chạy, nhảy, hay phản ứng lại một tác động mạnh. Một nhân vật hoạt hình không chỉ đơn giản là một hình vẽ hai chiều; nó phải có trọng lượng, tốc độ và khối lượng. Squash and Stretch giúp biểu đạt những yếu tố này một cách rõ ràng và hiệu quả.

Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta có thể thấy nguyên lý nén và giãn xuất hiện ở nhiều nơi, đặc biệt là  trong sự di chuyển của các vật thể mềm và có tính đàn hồi.

Ví dụ, một quả bóng tennis khi rơi xuống đất sẽ bị nén lại khi va chạm với mặt đất và sau đó bật lên trở lại, trở về hình dáng ban đầu khi không còn bị tác động bởi ngoại lực. Sự biến dạng này là kết quả của tính đàn hồi của vật liệu làm bóng và trọng lực tác động. Trong trường hợp này, khối lượng của quả bóng không thay đổi, nhưng hình dáng của nó sẽ thay đổi tạm thời do áp lực tác động.

Tương tự, một chiếc đệm cũng có sự biến dạng khi chúng ta ngồi hoặc nằm lên. Đệm sẽ bị nén tại điểm mà có trọng lượng tác động lên nó, và khi người rời đi, nó sẽ trở về hình dạng ban đầu. Đây là một minh chứng đơn giản về cách mà nén và giãn xuất hiện trong thế giới vật lý xung quanh chúng ta.

Động vật, nhất là những loài có cơ thể linh hoạt, cũng có nhiều biểu hiện của nguyên lý nén và giãn Squash and Stretch trong chuyển động. Khi một con mèo nhảy xuống từ một vị trí cao, nó sẽ co cơ thể lại khi đáp xuống (squash) và sau đó giãn dài (stretch) khi chuẩn bị cho cú nhảy tiếp theo. Chính sự biến dạng này mang lại tính chân thực cho chuyển động, đồng thời giúp chúng ta cảm nhận được sức bật và năng lượng.

Ứng dụng nguyên lý nén và giãn Squash and Stretch

Nghệ sĩ hoạt hình sử dụng nguyên lý Squash and Stretch để tăng tính phóng đại trong những thước phim hoạt hình. Việc sử dụng nguyên lý một cách hợp lý để thu hút khán giả phần nhiều đến từ kinh nghiệm và kỹ năng của các nghệ sĩ. Squash and Stretch không phải chỉ để tạo ra hiệu ứng hài hước, mà còn có thể ứng dụng tinh tế trong những cảnh phim đòi hỏi nhiều cảm xúc. 

Tom và Jerry là một ví dụ kinh điển của sự ứng dụng nguyên lý này. Khi Tom đuổi theo Jerry và gặp phải chướng ngại vật, chúng ta thường thấy Tom va chạm mạnh, cơ thể của Tom bị nén lại thành một hình dạng hài hước trước khi bật trở lại và tiếp tục cuộc rượt đuổi. Mỗi lần nén hoặc giãn đều được nhấn mạnh để tăng cường tính hài hước, đồng thời thể hiện rõ ràng các chuyển động và cảm xúc của nhân vật.

Trong bộ phim hoạt hình Frozen (Nữ hoàng băng giá - 2013), có một phân đoạn khi Olaf - người tuyết vui nhộn - bị chia tách các phần cơ thể. Khi bị mất đầu hoặc các phần khác, các phần cơ thể của Olaf dường như co giãn, nén lại rồi bật trở lại khi gắn vào đúng vị trí. Sự biến dạng trong chuyển động của Olaf không chỉ là một yếu tố hài hước mà còn góp phần làm nổi bật tính cách vui nhộn, ngộ nghĩnh của nhân vật.

Beauty and the Beast (Người đẹp và Quái vật - 1991) - Trong cảnh Beast biến thành người ở cuối phim, nguyên lý Squash and Stretch được sử dụng để nhấn mạnh sự thay đổi thể chất và cảm xúc của nhân vật. Khi Beast bắt đầu biến đổi, cơ thể của anh kéo dài khi năng lượng phép thuật bao quanh, thể hiện sự thay đổi mạnh mẽ và đau đớn. Cuối cùng, khi anh trở lại hình dạng con người, sự giãn nở chậm lại, dịu xuống và chuyển thành sự mềm mại, ổn định hơn, thể hiện sự giải thoát và biến đổi về tâm hồn.

Sự khéo léo trong việc sử dụng nguyên tắc diễn hoạt không chỉ giúp các nhà làm phim thể hiện chuyển động mà còn tăng cường cảm xúc, cá tính của nhân vật, đồng thời giúp người xem cảm nhận sâu sắc hơn về câu chuyện và thế giới trong phim. 

Nắm vững nguyên lý diễn hoạt để trở thành những nghệ sĩ hoạt hình tài năng

Squash and Stretch là một trong những nguyên lý quan trọng nhất trong hoạt hình, đóng vai trò quyết định trong việc làm cho các nhân vật và cảnh chuyển động trở nên sống động, tự nhiên và có sức hút. Dù đó là một cảnh hài hước trong một bộ phim hoạt hình cổ điển, hay một phân đoạn hành động đầy kịch tính trong phim hiện đại, nguyên lý này vẫn được sử dụng rộng rãi và hiệu quả để tạo ra những tác phẩm hoạt hình đáng nhớ.

Các bạn trẻ có đam mê, mong muốn tạo ra những thước phim hoạt hình của riêng mình cần nắm vững lý thuyết cơ bản về hoạt hình để có thể xây dựng nhân vật một cách sáng tạo, hiệu quả. Việc nắm vững và thành thục 12 nguyên lý diễn hoạt, hiểu sâu sắc chuyển động của nhân vật sẽ giúp nghệ sĩ làm nên những bộ phim tuyệt vời.